به نقل از «قدس آنلاین»

مذهب تشیع؛ ایدئولوژی جریان‌ساز در انقلاب

تاریخ انتشار: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۷۱۸۱۰۲

به گزارش قدس آنلاین، با توجه به شرایط و بسترهای جامعه ایران، نظریات انقلاب‌ها و نظریه‌پردازان آن قاعدتاً بایستی به پیش‌بینی وقوع انقلاب اسلامی اقدام می‌کردند، اما شاهدیم نه تنها از چنین پیش‌بینی عاجز ماندند بلکه در تحلیل عوامل مؤثر در شکل‌گیری انقلاب نیز دچار خلأها شدند.

برهمین اساس، بسیاری از نظریه‌پردازان بین‌المللی که عمدتاً مسائل و ساختارهای اقتصادی و سیاسی را در وقوع انقلاب‌های جوامع مختلف دخیل می‌دانند با مشاهده انقلاب ایران، در نظریات خود جرح و تعدیل‌هایی انجام داده‌اند و تلاش می‌کنند انقلاب‌ها به‌ویژه انقلاب ایران را به صورت ترکیبی و چندعلتی مورد بررسی قرار دهند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

درنتیجه ماهیت فرهنگی انقلاب ایران از یک‌سو موجب شد به نقش فرهنگ و عوامل معنوی در بروز و شکل‌گیری انقلاب‌ها توجه شود و از سوی دیگر، نظریه‌های ترکیبی که علل انقلاب‌ها را از زوایای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و... بررسی می‌کند بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد و از نگاه تک‌بعدی خودداری شود.

چنان‌که شاهدیم «تدا اسکاچپول» از نظریه‌پردازان انقلاب‌های جهانی که در رویکرد خود همواره بر نقش ساختار حکومت و روابط نیروهای اجتماعی در وقوع انقلاب‌ها تأکید داشت، با بروز انقلاب ایران و محوریت مذهب تشیع در شکل‌گیری آن، به نوعی در مواضع پیشین خود تجدیدنظر کرده و عنوان می‌کند اراده و آگاهی مردم ایران و نیز وجود تشکل‌ها و نهادهای فرهنگی در پدید آمدن انقلاب مؤثر هستند. انقلاب ایران توانست توجه به بُعد فرهنگی انقلاب‌ها را پررنگ کند.

این درحالی است تا پیش از آن، انقلاب‌ها عمدتاً به مثابه رویدادی الزاماً ساختاری و در بستر شرایط اقتصادی و اجتماعی مورد تحلیل قرار می‌گرفت. گرچه عوامل مختلف و نیروهای پیشرو بسیاری موجب پدیدآمدن تحول‌خواهی و حرکت مردم به سوی انقلاب شد، اما باید گفت این مذهب شیعه است که به عنوان ایدئولوژی انقلاب نقش‌ آفرینی می‌کند و این مذهب شیعه بود که توانست به مثابه نیروی محرک و جریان‌ساز در انقلاب عمل کند و نیروهای انقلابی را ذیل یک هدف واحد مبنی بر تحول‌خواهی پیش ببرد.

چنان‌که حمید عنایت اندیشمند سیاسی نیز با رویکردی فرهنگی به بررسی انقلاب اسلامی می‌پردازد و می‌گوید: «زمینه بروز انقلاب، بر نوعی رویکرد جمعی به مذهب قرار داشت که به‌خصوص نشانگر اعتقاد عمیق مبانی مذهب شیعه بود و همین خصلت است که به انقلاب ایران در میان سایر انقلاب‌های عصر ما جایگاهی ویژه -اگرنه منحصربه‌فرد- می‌بخشد». به باور متفکرانی که انقلاب ایران را باتوجه به رهیافت فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهند، مذهب تشیع توانسته در یک‌صد سال اخیر در تحولات جامعه ایران و در وقایعی همچون قیام تنباکو، انقلاب مشروطه، جنبش صنعت نفت و انقلاب اسلامی اثرگذار باشد و همچنین طبقه روحانیت هم با تکیه بر همین مبانی شیعی به راهبری جامعه اقدام کند. ماهیت ظلم‌ستیزانه و تحول‌خواهانه مذهب تشیع که ردپای آن در انقلاب سال ۵۷ دیده می‌شود، اوج تحول‌خواهی و عدم پذیرش تحمیل‌های ساختاری حکومت را در قیام امام حسین(ع) بازتعریف می‌کند.  

انقلاب ایران هم از همان ابتدا تلاش کرد نیم نگاهی به واقعه عظیم عاشورا انداخته و به دوران حکومت مهدوی و آینده آن چشم امید داشته باشد. با گریز دیگری به اندیشه‌های عنایت، می‌توان گفت امام خمینی(ره) توانست واقعه کربلا و مفاهیم برجسته‌ای همچون شهادت و عدالت‌خواهی را با نیازها و شرایط جامعه ایران پیوند دهد و درباره ضرورت انقلاب سخن بگوید.

از سوی دیگر، انقلاب با برسازه مفاهیمی مانند انتظار و مهدویت و متوجه ساختن مردم به جامعه آرمانی مدنظر، به نوعی الگوی حکومت بدیل را به تصویر می‌کشد. و اینجاست که باید گفت انقلاب اسلامی نه تنها در ابتدای مسیر، بلکه در تداوم حرکت تحول‌گرایانه و درنهایت در راستای تصویرسازی چشم‌انداز آینده از مذهب تشیع بهره می‌گیرد. 

مینا افرازه

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: انقلاب اسلامی انقلاب ایران انقلاب ها مذهب تشیع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۷۱۸۱۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ضعف جریان حوزوی و علوم انسانی اسلامی در به تصویر کشیدن اندیشه خود

به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود معینی پور در اولین جلسه از سلسله نشست‌های اکران، نقد و ایده پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی که در سالن نمایش معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد تصریح کرد: ایده اصلی اندیشه سینما عمومی کردن اندیشه و تحلیل‌های اندیشه‌ای و دانایی است.

وی با بیان اینکه فیلم تولید روایت می‌کند، داستان می‌سازد و جهان خلق می‌کند و در افکار عمومی و جامعه تأثیرگذار است افزود: اساتیدی که در حوزه علوم انسانی اسلامی و اجتماعی فعالیت دارند، اگر نتوانند جهانی خلق کنند و فضای ذهنی و داشته‌های علمی خودشان را برای دیگران و جامعه بیان کنند زبان الکنی خواهند داشت و با دیگران نمی‌توانند گفتگو کنند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) اضافه کرد: کما اینکه اگر نتوانند چیزی که دیگران ساخته‌اند از یک جهان جدید را ببینند و تحلیل و بررسی و نقد انجام دهند، کر و کور خواهند بود.

وی بیان داشت: پس مجبوریم کسانی که در حوزه علوم انسانی اسلامی فعالیت دارند و تجربیاتی در تخصص خود کسب کرده‌اند را با عرصه فیلم و سینما آشنا کنیم و هم اینکه انگاره‌های اساتید درباره فیلم را ارائه بدهیم.

معینی پور اظهار داشت: اگر کسی بخواهد به صورت تخصصی به نقدها بپردازد، باید به نقدهایی که نوشته شده مراجعه کند اما ما در سینما اندیشه از منظر اندیشه‌ای در حوزه تخصصی خودمان و با یک رویکرد علمی – اندیشه‌ای به فیلم‌ها نگاه می‌کنیم.

وی با بیان اینکه فیلم جهان خلق شده کسی است که آن فیلم را ساخته و این جهان باید آسیب شناسی شود گفت: چارچوبی که بر اساس آن می‌بایست به این فیلم‌ها نگاه کرد رمزگانی دارد که شامل رمزگان فنی و سرگرمی و تکنیکی و تلفیقی از فرم و محتوا می‌شود.

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی عنوان داشت: اصحاب اندیشه و علم در حوزه فرهنگی باید به زبان عوام و تولید تصویر از اندیشه‌هایشان توجه کرده و ارائه آنها را یاد بگیرند که یکی از ضعف‌های جدی جریانات حوزوی و علوم انسانی اسلامی در ایران است که بلد نیستند اندیشه‌شان را به تصویر بکشند.

وی تصریح کرد: ما در انتقال اندیشه و مضامین دینی بلد نیستیم آنها را به تصویر بکشیم و از معضلات اصلی محسوب می‌شود و فرم‌های محدود – روش‌های گفتگوی محدود – تعامل با عرف بسیار محدود و هم اینکه بلد نیستیم با دیگران چگونه به تفاهم برسیم و خوب بشنویم.

معینی پور یکی از مزیت‌هایی که عالمان دینی در گذشته داشته‌اند را تعامل و ترابط با عموم مردم دانست و گفت: یکی از مظاهر مدرنیته و یکی از خواسته‌های مدرنیته که درباره ما اعمال شده این است که روز به روز از عرف جامعه و فضای عمومی جامعه فاصله گرفته‌ایم و تبدیل به یک طبقه شده‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: طبقه فکر و اندیشه و طبقه علم و این تعامل در سینما اندیشه شکل خواهد گرفت و اندیشه و تحلیل‌های اندیشه‌ای و دانایی در حوزه سینما عمومی خواهد شد.

در ابتدای این نشست نیز، حمید بایرامی دبیر علمی این نشست نیز با بیان اینکه سینما در دنیای امروز، به عنوان یک وسیله‌ی قدرتمند برای انتقال اندیشه‌ها، ارزش‌ها و دیدگاه‌ها به جوامع مختلف شناخته می‌شود گفت: از طرفی، فیلم‌های ساخته شده در جوامع غربی، با تمرکز بر موضوعات مختلف، تأثیرات عمیقی بر باور و ناخودآگاه جوانان و نسل‌های جدید گذاشته و می‌گذارد.

وی افزود: خلائی که در نظام جمهوری اسلامی ایران وجود دارد این است، با اینکه صاحبنظران و اندیشمندان اسلامی در برهه‌ای با استفاده از ابزارهایی که قابلیت انتقال اندیشه را داشته توانسته‌اند این امر را محقق کنند و پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) از جمله این انتقال اندیشه‌هاست اما با اینکه ابزارهای انتقال اندیشه به جامعه و مردم با گذشت زمان به لحاظ کمی و کیفی پیشرفت روزافزونی داشته ولی به نظر می‌رسد، اندیشه‌های ناب انقلاب و نظام جمهوری اسلامی به خوبی به جامعه و مردم منتقل نمی‌شود.

دبیر علمی سلسله نشست‌های سینما اندیشه گفت: ما در این برنامه‌ها در صدد هستیم با استفاده از توان علمی اساتیدی که در تخصص خودشان از جمله صاحبنظران و اندیشمندان محسوب می‌شوند، استفاده کنیم و تا حدودی به این خلاء و مساله موجود در کشور بپردازیم.

کد خبر 6089777 فاطمه علی آبادی